Σταυρίνα Βασιλοπούλου | Η πειρατεία στην αρχαία Ελλάδα της Κριστυ Εμίλιο Ιωαννίδου είναι ένα ιστορικό βιβλίο που αναφέρεται στους πειρατές της αρχαιότητας

 

Φωτογραφία | Σ.Β.

*Γράφει η Σταυρίνα Βασιλοπούλου

Η  Πειρατεία στην Αρχαία Ελλάδα» , είναι ένα ιστορικό βιβλίο που εξετάζει την ιστορία της πειρατείας στην αρχαιότητα. Συγγραφέας του είναι η Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου, και το βιβλίο κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο Historical Quest, με την πρώτη του έκδοση το 2017. Η Ιωαννίδου είναι ερευνήτρια ναυτικής ιστορίας με σπουδές στην ψυχολογία, την ετυμολογία και την ιστορία. Έχει εξειδικευτεί στη ναυτιλία της αρχαίας Ελλάδας, εστιάζοντας στο εμπορικό και πολεμικό ναυτικό, καθώς και στη στρατηγική και τακτική σχεδίαση ναυτικών επιχειρήσεων. 

Το ύφος της Ιωαννίδου στο βιβλίο είναι έντονα πληροφοριακό, αλλά χωρίς να γίνεται δυσνόητο. Καθώς το διάβαζα, δεν ένιωσα κούραση – αντίθετα, η γραφή της με έκανε να θέλω να συνεχίσω να μαθαίνω περισσότερα για τη ναυτιλία και την πειρατεία. Αυτό που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον είναι η χρήση αρχαίων πηγών, οι οποίες σε μεταφέρουν ατμοσφαιρικά στο κλίμα της εποχής, καθώς και η ενσωμάτωση εικόνων, παραδειγμάτων και συγκρίσεων. Η συγγραφέας δεν μένει μόνο στην παρουσίαση των γεγονότων, αλλά συνδέει το παρελθόν με το παρόν, δείχνοντας πώς εξελίχθηκε η πειρατεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η γλώσσα της είναι απλή και κατανοητή, διατηρώντας όμως τον επιστημονικό της χαρακτήρα, ώστε να μπορεί να προσεγγίσει τόσο το ευρύ κοινό όσο και εκείνους που δεν έχουν προηγούμενη γνώση του θέματος.

 

Φωτογραφία | Σ.Β.

Αυτό που πραγματικά μου άρεσε στο βιβλίο είναι ότι δεν περιορίζεται απλώς στην παράθεση ιστορικών γεγονότων, αλλά αξιοποιεί και στοιχεία από τη μυθολογία, ή την Οδύσσεια, προσφέροντας μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της πειρατείας στην αρχαιότητα. Επιπλέον, δεν σταματά στην προ-Χριστιανική περίοδο, αλλά επεκτείνεται και σε γεγονότα των Βυζαντινών και Μεσαιωνικών χρόνων, δείχνοντας τη συνεχή εξέλιξη του φαινομένου. Κάτι που βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ήταν η αναζήτηση της ρίζας διαφόρων όρων, όπως για παράδειγμα της λέξης «πειρατεία», κάτι που αποδεικνύει τη βαθιά έρευνα της συγγραφέως. Επίσης, στο τέλος του βιβλίου περιλαμβάνεται εκτενής βιβλιογραφία με όλες τις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν, επιτρέποντας στον αναγνώστη να ερευνήσει περαιτέρω το θέμα, αν το επιθυμεί.

Φωτογραφία | Σ.Β.

Αυτό που μου άρεσε περισσότερο στο βιβλίο, ως ιστορικός αρχαιολόγος, είναι ότι δεν περιορίζεται απλώς στην παράθεση γεγονότων, αλλά διαφωτίζει σημαντικές πτυχές της πειρατείας που συχνά παραμένουν άγνωστες. Για παράδειγμα, παρουσιάζει λεπτομερώς τις πειρατικές τεχνικές, δίνοντας μια ξεκάθαρη εικόνα για το πώς οι πειρατές επιχειρούσαν. Εξηγεί πώς χρησιμοποιούσαν τον αιφνιδιασμό ως βασική τακτική επίθεσης στα πλοία, αλλά παράλληλα αναδεικνύει και τη στάση τους απέναντι στους αιχμαλώτους, δείχνοντας ότι υπήρχε συχνά ένας άγραφος κώδικας τιμής και σεβασμού. Αυτές οι πληροφορίες δίνουν μια πιο ολοκληρωμένη και ρεαλιστική εικόνα της πειρατείας, πέρα από τη στερεοτυπική αντίληψη που έχουμε για τους πειρατές ως απλούς ληστές της θάλασσας.

 

Φωτογραφία | Σ.Β.

Επιπλέον, κάτι που βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και σημαντικό είναι η ανάλυση των συνεπειών της πειρατείας, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Το βιβλίο δεν εστιάζει μόνο στις πειρατικές επιδρομές, αλλά εξετάζει τα αποτελέσματά τους, όπως η οικειοποίηση περιουσιών και έργων τέχνης. Σε κοινωνικό επίπεδο, αναφέρεται στις επιπτώσεις στους ανθρώπους, όπως ο βασανισμός και η κακοποίησή τους, ενώ παράλληλα παρουσιάζει τις ποινές που επιβάλλονταν στους πειρατές, όπως ο βασανισμός και ο αποτυμπανισμός. Επίσης, δείχνει πώς διάφορες πόλεις που συνορεύουν με πειρατικούς λαούς ανέπτυξαν στρατηγικές επιβίωσης και αντίστασης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βράχος Σκυλαίον στη Σικελία, ένα ιδανικό σημείο για πειρατεία από τους Τυρρηνούς. Ωστόσο, ο τύραννος Αναξίλαος αντέδρασε δημιουργώντας ένα ναύσταθμο, τερματίζοντας έτσι τη διέλευση των πειρατών μέσω του πορθμού. Αυτές οι λεπτομέρειες κάνουν το βιβλίο ακόμα πιο πλούσιο και ουσιαστικό, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της πειρατείας στην αρχαιότητα.

 

Τέλος, ένα ακόμη στοιχείο που αποδεικνύει τη βαθιά μελέτη της συγγραφέως είναι η αναφορά σε συγκεκριμένα ονόματα πειρατών και θυμάτων της πειρατείας. Στο βιβλίο συναντάμε ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Πολυκράτης ο Σάμιος, ο Ιστιαίος ο Μηλήσιος και ο Διονύσιος ο Φωκαεύς, που είχαν άμεση σχέση με την πειρατεία, αλλά και ονόματα θυμάτων, όπως ο Διογένης ο Κυρηναίος ο Νικόστρατος , κ.α. Αυτή η παράθεση ονομάτων δεν είναι απλώς μια παράθεση στοιχείων, αλλά μια απόδειξη ότι η πειρατεία στην αρχαιότητα δεν ήταν ένα αφηρημένο ή μυθολογικό φαινόμενο, αλλά μια πραγματικότητα με συγκεκριμένους πρωταγωνιστές. Επιπλέον, η καταγραφή αυτών των ονομάτων, τα οποία έχουν διασωθεί μέσα από αρχαίες πηγές, δίνει μεγαλύτερη αίσθηση αυθεντικότητας στο βιβλίο, ενισχύοντας την ιστορική του αξία. 

Πράγματι, φαίνεται ότι το βιβλίο πραγματεύεται ένα πολύ σημαντικό και διαχρονικό θέμα, το οποίο όχι μόνο είναι ενδιαφέρον αλλά και καθοριστικό για τη κατανόηση της ιστορίας και της ανθρώπινης φύσης. 

Η συγγραφέας φαίνεται να έχει κάνει εξαιρετική δουλειά στην παρουσίαση του υλικού, χωρίς να αφήνει κενά ή ασαφή σημεία, κάτι που πάντα εκτιμάται από τους αναγνώστες. 

Είναι επίσης θετικό ότι το βιβλίο μπορεί να εμπλουτίσει τη βιβλιοθήκη κάθε ενδιαφερόμενου για την ιστορία και τον πολιτισμό, καθώς και να αποτελέσει πηγή γνώσης και έμπνευσης για όποιον επιθυμεί να εξερευνήσει σε βάθος το θέμα.

Προσωπικά, θα έλεγα ότι είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να αναδεικνύουμε και να μελετάμε τέτοιες πηγές, καθώς μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα το παρελθόν και τις συνέπειες του στις σύγχρονες κοινωνίες. Με αυτόν τον τρόπο, το βιβλίο όχι μόνο μας ενημερώνει, αλλά και μας προτρέπει να αναλογιστούμε τις δικές μας αξίες και αντιλήψεις.

 

*Η Σταυρίνα Βασιλοπούλου είναι Αρχαιολόγος